هنر کتیبهنویسی روی کاشی یکی از هنرهای برجسته و کهن هرات است که سابقهای دیرینهای دارد و از دوران غوریان و تیموریان به یادگار مانده است. این هنر در طول تاریخ، با حفظ اصالتهای خود، به شکلی منحصربهفرد در معماری و تزئینات اسلامی هرات نمایان شده است. کتیبهنویسی بهویژه در مساجد و بناهای تاریخی این شهر از ارزش زیادی برخوردار است و نشاندهندهی عظمت فرهنگی و هنری این منطقه در دوران مختلف تاریخی است. دو هنرمند صنعت، نویداحمد صبری و علیمحمد صبوری، که مجموعاً بیش از ۸۷ سال از عمر خود را به حفظ و توسعهی این هنر در مسجدجامع هرات اختصاص دادهاند، میگویند که این شهر با داشتن بیش از ۸۰۰ آبده تاریخی به کتیبهنویسان بیشتری نیاز دارد.
نویداحمد صبری که ۵۰ سال از عمر خویش را صرف خطاطی و کتیبهنویسی کرده، میگوید: «هنر کتیبهنویسی از دوران غوریان و تیموریان به ما رسیده و نوع خط کوفی که از آن زمان بجا مانده است، روی کاشیهای مسجد جامع استفاده میشود.»او همچنین اضافه میکند: «ما نیاز به توجه و حمایت بیشتر از سوی مسئولان داریم تا در حفظ این هنر ارزشمند وقفهای ایجاد نشود. در صورتی که آموزش جوانان ادامه یابد، این هنر برای نسلهای آینده حفظ خواهد شد.»
در همین حال، علیمحمد صبوری دیگر کتیبهنویس با بیش از ۳۷ سال تجربه در این بخش، میگوید: «خوشحالم که در این هنر قدیمی هرات فعالیت دارم و پس از زلزله سال قبل، بخشهای زیادی از مسجد جامع نیاز به کتیبهنویسی دارد و همهروزه مشغول ترمیم و تکمیل این بخشها هستیم. این هنر نه تنها از نظر زیباییشناسی اهمیت دارد، بلکه بهعنوان یک مرمتگر هویت تاریخی ما را بازسازی میکند.»از طرفی هم، امید نیکنام مدیر صنعت کاشیسازی در مسجد جامع هرات، با اشاره به چالشهای موجود در ترمیم بناهای تاریخی مسجد جامع، میگوید که در ترمیم بناهای تاریخی مسجد جامع، بیشتر از کاشیهای معرق استفاده میشود که قیمت هر متر آن به هزار دلار میرسد.
در عین حال، حمیدالله غیاثی آمر فرهنگ و هنر ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات، ضمن تأکید بر اهمیت هنر کتیبهنویسی در هرات میگوید: «این هنر یکی از میراثهای گرانبهای اسلامی و تاریخی هرات بوده و در این ریاست شماری از جوانان در حال آموزش این هنر هستند. ما تلاش میکنیم تا از این هنر و دیگر هنرهای اسلامی حمایت کنیم تا در آینده نیز این میراث ارزشمند را حفظ کنیم.»گفتنی است که بیش از ۴۰ درصد کاشیهای مسجد جامع هرات را کاشیهای کتیبهدار تشکیل میدهند و هنر کتیبهنویسی نهتنها جلوهای از فرهنگ و هنر اسلامی را به نمایش میگذارد، بلکه بخش مهمی از هویت تاریخی هرات به شمار میرود. این هنر در واقع نهتنها نشانهای از گذشتگان است، بلکه با تلاشهای بیوقفه هنرمندان پیشکسوت و حمایت نهادهای فرهنگی، به عنوان میراثی زنده برای نسلهای آینده نیز باقی خواهد ماند.