ترتیب‌دهنده: فریبا اکبری
استاد محمد آصف فکرت هروی، شاعر، نویسنده، نسخه پژوه افغانستان بود که در سال ۱۳۲۵ در هرات چشم به جهان گشود. وی دو دور مهاجرت، مدتی در ایران و پس از آن کانادا را سپری کرد و در سال روان خورشیدی در کشور کانادا جان‌به‌جان آفرین سپرد. وی از خود کارنامه‌ای درخشانی برجای گذاشت و بسیاری از ادب‌شناسان محمد آصف فکرت را در تاریخ ادبیات کشور بی بدیل توصیف می‌کنند. در همین مورد گفتگوی داشتیم با استاد محمد کاظم کاظمی شاعر خوش‌نام افغانستان در ایران. در متن زیر خواننده باشید.
پرسش: ممنون که وقت گذاشتید. می‌دانم که سوال سختی است برای پاسخ دادن، اما می‌خواهم بپرسم که زندگی کاری استاد محمد آصف فکرت را چگونه بررسی می‌کنید؟
پاسخ: استاد محمد آصف فکرت به نسبت عمر و مهاجرت‌اش، زندگی کاری پرباری داشت. چون می‌دانیم با هر بار مهاجرت آدمی زندگی را از صفر شروع می‌کند. او که دو بار مهاجرت ( به ایران و پس از آن به کانادا) را تجربه کرد، اما با آن هم توانست که در دو کشور به ویژه در ایران فعالیت‌های درخور توجه‌ای انجام دهد.
استاد فکرت در داخل کشور هم فعالیت مطبوعاتی داشت، اما از آنجاییکه روزنامه‌نگار نوشته‌های دیگران را برای نشر مدیریت می‌کند، ولی کسی که تألیف می‌کند کارش ارزش و ماندگاری بیشتری دارد، به خاطری که مؤلف کار جدید خلق می‌کند و تألیف هم زمانی که در حوزه شعر و ادبیات است یک ارزش دارد و زمانی که حوزه پژوهش‌های ادبی باشد، دارای یک ارزش دیگر است. به این صورت دوره کاری وی را می‌توان یک دوره پربار و طلایی دانست که حاصل آن چندین کتاب ارزشمندی، مانند: فارسی هروی، لهجه بلخ و دریافت سخن و مولانا و ترجمه‌های که انجام داده می‌باشد.
پرسش: استاد فکرت فردی بود در کنار کار ادبی، مدتی را در مطبوعات افغانستان نیز کار کرده است، چه گره میان این دو حوزه‌ی کاری‌اش می‌بینید؟
پاسخ: در مورد کار مطبوعاتی واقعیت این است که روایت‌های متناقضی وجود دارد. از یک طرف آقای فکرت در چندین نشریه در فاریاب و مزار به عنوان روزنامه‌نگار مشغول فعالیت بود، اما از یک طرف دیگر، بعضی از صاحب‌نظران عرصه ادبی می‌گویند که لیاقت استاد فکرت بیشتر از این بود که در چند نشریه محلی و دارایی ارزش پایین کار کنند. به این دلیل نمی‌توان این فعالیت‌ها را کارنامه‌ای درخور توجه‌ای برای‌شان بدانیم. در حقیقت، این صاحب نظران بر این باورند که دلیل تبعیض و محدودیت‌های استاد نتوانست در آن زمان در جایگاهی که شایسته‌اش است فعالیت داشته باشد. من هم با این صاحب‌نظران موافق هستم.
پرسش: تا آن‌جا که من مطالعه کردم، استاد فکرت شاعری بود که دست بازی در نسخه‌شناسی، مترجم بودن و پژوهش‌گری داشت. به نظر شما در کدام یک از این حوزه‌ها نقش پر رنگ‌تری داشت؟
پاسخ: به دلیل اینکه من در سه حوزه ذکر شده کارشناس نیستم و تمام آثار استاد در سه حوزه نام برده را نخواندم، بنابراین نمی‌توانم قضاوت دقیقی در این مورد داشته باشم، اما با توجه به اینکه بعضی از آثاری که از حوزه‌های بالا خواندم و شواهدی که وجود دارد، می‌توانک بگویم که در هر سه حوزه موفق بود.
پرسش: از نظر شما، آقای فکرت با نوشتن کتابی با نام ” فارسی هروی” چه نقشی در مانده‌گاری گویش هراتی و تحقیق در این زمینه ایفا کرده است؟
پاسخ: مهم‌ترین کتابی که من تا به حال در حوزه فارسی هروی برخورد کردم، همین کتاب(فارسی هروی) استاد فکرت است و زمانی که کتاب همزبانی و بی‌زبانی را تألیف می‌کردم، یکی از منابع من بود. گویش‌ها در گذر زمان تغییر می‌کند و آنچه این گویش را می‌تواند حفظ کند و از نسلی به نسلی دیگر انتقال دهد، همین آثار پژوهشی است که انجام می‌شود.
پرسش: نشر کتابی از استاد فکرت به نام ” لندی” مجموعه شعری زبان پشتو در ایران، چقدر به غنامندی زبان پشتو و شناسایی آن در ایران کرده است؟
پاسخ کتاب “لندی” کتاب ارزشمندی بود. این کار آقای فکرت منحصر به فرد و نادری بود. واقعیت این است که این کتاب خیلی دیده نشد. یعنی آن مقدار که جایگاه آن بود که معرفی شود و تجدید چاپ شود و افراد مختلف آن را بخوانند، این اتفاق نیفتاد.
پرسش: استاد محمد آصف فکرت بیشتر فعالیت‌های ادبی‌اش را در کدام کشور انجام داده است، در افغانستان زادگاه‌اش یا کشورهای(ایران و کانادا) که مهاجر شده بود؟
پاسخ: بیشتر زندگی کاری استاد فکرت در محیط مهاجرت در ایران سپری شده است و بیشتر فعالیت‌های ادبی استاد نیز در همین کشور بوده است. اما این فعالیت فارغ از رنج و زحمت دوران مهاجرت نبود. چون جامعه مهاجر ما همیشه محدودیت‌های داشته. چنان که استاد در یک مرکز پژوهشی در ایران در بخش سواد آموزی مشغول به فعاالیت بود، یعنی استاد لیاقت و شایستگی بیشتری داشت و باید مسوولیت مهم‌تری به وی سپرده می‌شد که متأسفانه این طور نبود. اما می‌توانیم بگوییم که دوره کاری پر ثمری در ایران داشت.
پرسش: آیا فعالیت‌های ادبی استاد فکرت در افغانستان شناخته شده است، اگر خیر، چطور می‌شود که این میراث ( فعالیت‌های استاد فکرت) در افغانستان زنده نگهداشت؟
پاسخ: حدس می‌زنم که استاد فکرت در افغانستان ناشناخته باقی مانده است. و از روی روزنامه و پژوهش‌های که صورت گرفته است می‌توانیم بگوییم که نسبتاً گم نام مانده است. برای زنده نگهداشتن فعالیت‌های ادبی استاد، باید آثارش چاپ، نشر و خوانده شود و گردهمآیی‌های ادبی برای ستایش و به میراث گذاشتن فعالیت‌های ادبی وی در افغانستان برگزار شود.
اگر سوالی من نپرسیده باشم و شما دوست دارید با ما در میان بگذارید، لطفا از اشتراک آن دریغ نکنید.
حرفی دیگر ندارم. ممنونم از شما هم