پوهاندعبدالرحیم امید؛ استاد دانشگاه
حوزه هرات شامل کوهستان ها، دره ها ونواحی همواراست به سلسله پاروپا میزوس یا ( پاراپامیزوس) که درحقیقت ادامه سلسله کوه بابا است به شکل یک خط طولانی درکناره دره هریرود امتداد می یابد ودرشمال شرق هرات به طورمنحنی ازبین منطقه مرتفع وکوهستانی گذشته وبه طرف شمال غرب پیش رفته است خاک وسنگ های آتش فشانی دراکثرنقاط آن به مشاهده می رسد.
همچنان چشمه های آب گرم نواحی اطراف منطقه نماینده گی ازفعالیت آتشفشانی سابقه دراین حوزه می نماید.
درجنوب هریرود سلسله نسبتاُ کوچک دیگرامتداد یافته که بطرف غرب با ایران پیش رفته است شاخه سومی که جانب جنوب غرب امتداد دارد بنام سفید کوه یاد میگردد ودرجنوب دریای هریرود تا ولسوالی انجیل امتداد دارد. ساحه ازآن تا ادرسکن وشیندند (سبزوار) امتداد پیدامی کند ودرحصه شاه بید کوتل مرتفع را به شاه راه هرات کندهارتشکیل میدهد. وهمچنان سلسله جبال دیگرمانند بند بایان، کوه سنگ، کاسه مرغ، سیاه کوه وغیره دراین حوزه واقع شده است که باعث بوجود آمدن دره ها و وادی ها گردیده است.
حوزه مرکزی یا جلگه هریرود دردره کم عرض بین سیاه کوه ودرشرق ازحصه ولسوالی چشت وغورات آغازیافته است وبه جانب غرب الی غوریان درشمال وجنوب دریای هریرود امتداد پیدا میکند .
به هراندازه که به جانب غرب پیش رفته شود به همان اندازه حوزه وسیع ترگردیده اراضی همواروحاصل خیزراتشکیل میدهد. درهمین حوزه وسیع وهموارتعداد زیاد نفوس سکونت دارند ویک موضع مناسب شهری را از زمان باستان تا کنون پدید آورده است.
تراکم نفوس این حوزه که شهرمعمورهرات را تشکیل میدهد درهمه وقت زیاد بوده است. هریرود که ازانتهای غربی کوه بابا سرچشمه می گیرد بایک جاشدن دوشاخه که بنام های لعل وسرجنگل معروف اندبه جانب غرب امتداد پیدا میکند تگاوشان که ازجمله شاخه های وسیع دریای هریرود است موازی به دریای هریرود جریان داشته ودرنزدیکی قریه بوریا باف باهم یکجا می شوند وبه طرف غرب جریان پیداکرده ازجنوب شهرهرات میگذرد وحوزه هرات را توسط نهرها وکانال ها که ازآن کشیده شده است خرم وشاداب می سازد.
بنابروضع توپوگرافی وموقعیت جغرافیایی شهرهرات بصورت عموم دارای آب وهوای خشک ومعتدل بوده وتاحدی مشابه به آب وهوای مناطق نیمه صحرایی میباشد به ترتیبی که اختلاف درجه حرارت شبانه روزی آن از10درجه تجاوزنمی کند. حداعظمی درجه حرارت درایام تابستان 40 درجه سانتی گراد وحد اصغری آن درایام زمستان به منفی 10درجه سانتی گراد. ورطوبت نسبی این ناحیه تا 50 فیصد درتغییرمیباشد. (9/ص14 – 74)
بارندگی سالانه آن که اکثرا درایام بهار وزمستان صورت می گیرد بصورت اوسط 220 ملی مترثبت شده است. بارندگی این ناحیه درایام زمستان بصورت عموم بشکل برف وباران است واز15حوت تا آخرماه ثور آب وهوای هرات معتدل وبارندگی به شکل باران وژاله صورت می گیرد ازآغازماه جوزا تا ختم ماه میزان آسمان دراین ناحیه صاف است وبارندگی صورت نمی گیرد ودرجه حرارت هوا به حداعظمی میرسد. باد های معروف 120 روزه که به اثرساحه فشاربالا فیروزکوه، پاراپامیزوس، کاسه مرغ وسیاه کوه درایام تابستان وساحه فشارپست فراه وسیستان وحوزه هرات پدیدمی آید. آب وهوای منطقه رامتاثر می سازد. این بادها ازجوزا شروع شده وتا 15 میزان دوام پیدا میکند.
مطلب ادامه دارد…